Jeśli chodzi o dokładne określenie i opisanie wierzeń wyznawanych przez plemienia Mezoameryki to sprawa w tym przypadku będzie bardzo trudną w niektórych aspektach wręcz niemożliwą. Do najważniejszych czynników, które utrudniać będą jej dokładne zbadanie zaliczymy przede wszystkim brak konkretnych pisemnych przekazów, problem z odczytaniem niektórych z nich, wielowątkowość przekazów, które czasami wykluczają się oraz nakładanie się na siebie różnych kultur, powodujące wymieszanie obyczajowości oraz tradycji, szczególnie że przez wyżynę Meksyku przewinęło się naprawdę wiele ludów różnego rodzaju. Według dużej grupy badaczy Aztekowie przejmowali wierzenia wcześniejszych ludów, jednak to właśnie Aztekowie są tak wyrazistą cywilizacją, że im przypisywać będzie się całą mitologię, tych właśnie terenów. Same wyznania Azteków także nie były jednorodnymi, podziały powodowane były między innymi z powodu zróżnicowania norm i obrzędów, które dotyczyły poszczególnych warstw w społeczeństwie, z drugiej strony dużą rolę odgrywała wieloetniczność mieszkańców tychże właśnie terenów. Kapłani prowadzili jednak dążenia do ujednolicenia religii, tworząc panteon azteckich bóstw, stawiając jedno z nich na czele z nich, ustanawiając je najważniejszym. Starania te jednak nie zostały dokończone, gdyż przerwał je najazd konkwistadorów i w końcu zagłada całej cywilizacji.

Świat

Opierając się na azteckich wierzeniach największa władza przypadała ometeotlowi, inaczej znany jako dwa Bóg, składający się z dwóch pierwiastków męskiego i jednocześnie żeńskiego. Zasiadał on na najwyższym niebie, których według podań jest trzynaście, czy też dziewięć występują bowiem różnice w przekazach. Bóg ten stanowiąc jedność dwóch postaci, ale jednocześnie zaznaczając ich odrębność spłodził czwórkę synów, którym powierzył, czy też powierzyli właśnie stworzenie świata. Dwaj stari synowie polecili wykonanie tejże pracy młodszym braciom. Stworzyli oni na samym początku ogień i połowę słońca. Następnym ich dziełem był już bezpośrednio człowiek, któremu nakazali pracować w polu, a kobietom powierzone zostały warsztaty tkackie oraz ziarna kukurydzy. Kolejnych ich dziełem było stworzenie kalendarza, tak aby czas podzielony był na miesiące, dni. Kolejne ich dzieła to między innymi kolejne poziomy nieba i bogów, które je zamieszkiwali. Ziemia na samym początku zamieszkiwana była przez gigantów, jednak postanowiono, aby zaludniona została ona całkowicie od nowa. Stworzenie świata według tej mitologii jest bardzo pokrętnym i nie do końca jasnym, opisywane są kolejne walki bóstw powodujące niszczenie jednego świata i tworzenie kolejnego, gdzie w końcu poświęcają oni sami swoje życie by wprawić ten kolejny znowu świat w ruch. Z drugiej jednak strony są oni nieśmiertelnymi i pojawiać będą się także w innych mitach, występować będą więc pewne nieścisłości.

Ofiary

Aztekowie wierzyli w to, że są narodem wybranym. Według ich religii byli odpowiedzialni za karmienie słońca, tak aby cały czas przemieszczało się po niebie. Słońce jednak karmione musiało być krwią ludzi z sercami, które cały czas biły. Obowiązek złożenia siebie w ofierze był ambitnym, jednocześnie jednak bardzo ciężkim wiązał się z wcześniejszym poświęceniem swojego ciała na cześć bogów. Duża grupa azteckich wojowników, którzy napoili słońce krwią, w nagrodę posiadali prawo przyłączenia się do orszaku samego boga, gdzie mieli wracać ponownie na ziemię przyjmując wdzięczne postaci owadów, czy też ptaków. Ofiarowywani byli jednak przeważnie jeńcy wojenni, czy też ludność obcego pochodzenia, w ostateczności także rodzimi plemiennicy.

Najważniejsi Bogowie

Imiona, czy też nazwy azteckich bogów nie dość, że są trudnymi do napisania, to ich wymówienie jest jeszcze większym problemem. Wyróżnić będziemy mogli trójkę bogów, którzy posiadają specjalny charakter, czy też status, pierwszy z nich to Quetzalcoatl, obrazowany w postaci węża w ptasich piórach, który jest odpowiedzialny za stworzenie człowieka. Utożsamiał on jednocześnie ziemię, dzień oraz wiatr. Kolejny z bogów to Huitzilopochtli, w postaci kolibra, bóg wojen i słońca w czasie zenitu, uważany za narodowego boga Azteków. Ostatni z tej trójki to Tezcatlipoca, czyli tak zwany bóg stwórca, który występować będzie pod dwiema postaciami, jak widać więc religia ta jest z całą pewnością politeistyczną.

Quetzalcoatl

Quetzalcoatl uważany jest za najważniejszego, czy też jednego z najważniejszych bogów w przypadku plemion Azteków i całej tej właśnie cywilizacji. Przedstawiany jest on przeważnie jako wąż o ptasich piórach. Uznawany jest oprócz tego za bóstwo wody i płodności i opiekuna jednego z miesięcy w azteckim kalendarzu. Został on urodzony przez boginię, dziewicę, znaleźć można tutaj więc dosyć duże analogie do religii chrześcijańskiej. Toczył on walki z innymi bogami, gdyż sprzeciwił się praktykom składania ofiar z ludzi był jednoczesnym zwolennikiem samodoskonalenia się pod względem moralnym. Zmuszony został w końcu do opuszczenia rodzinnego miasta, gdzie wędrował i nauczał przez kolejnych dwadzieścia lat. Opuszczał on miasto w towarzystwie najbardziej oddanych uczniów, następnie nakazał im powrót oraz głoszenie i szerzenie jego nauki dopóki to on właśnie nie powróci. Jedna z wersji głosi, że ofiarował on swoje Zycie za ludzi spalając się na ofiarnym stosie, a jego dusza uniosła się do nieba i zamieniła w wieczorną gwiazdę, tak nazywali bowiem Aztekowie planetę Wenus. Od momentu tego ludzie oczekiwali jego cudownego powrotu. Jak widać są to kolejne podobieństwa co do religii chrześcijańskiej. Bóg ten występował także w wierzeniach majów, nosił tam imię Kukulkana, czy też jasnego słońca, albo światła. Tak naprawdę w zależności od regionu i ludności jego przydomki mogły być różnymi.

Centeotl

W dokładnym tłumaczeniu centeotl oznaczać będzie pana kolby kukurydzy. Jest on w rzeczy samej jednym z kilku ważniejszych azteckich bogów odpowiadających za kukurydzę. Występował on także w mitologiach i przesłaniach majów. Posiada on swój żeński odpowiednik, a mianowicie jedną z bogiń żywienia, gdzie oboje oni byli ściśle związani z siostrą boga deszczu. Pomiędzy azteckimi bogami wyraźnie zarysowane są więzi genealogiczne, gdzie wszyscy oni tak naprawdę stanowią jedną wielką rodzinę i połączeni są więzami krwi, co jest dosyć specyficznym zjawiskiem.

Mity

Mity i legendy Azteków tak jak w przypadku pozostałych mitologii będą opisywały powstanie świata, wyjaśniały bieg mających miejsce na jego powierzchni procesów, opisywały historię bogów oraz to w jaki sposób oni rządzą oraz dzieje ich istnienia oraz wydarzenia z nimi powiązane. Będą one również bardzo dużo uwagi poświęcały rodzinnym powiązaniom boskich istot, które są dość głęboko zakorzenionymi i z pewnością posiadać będą wpływ na azteckie wierzenia. Mity te nie będą wyróżniały się chyba niczym szczególnym w porównaniu do mitologii innych cywilizacji i ich cechy będą raczej standardowymi, przejawiać będzie się w nich wiele aspektów czysto baśniowych, co z całą pewnością będzie cechą charakterystyczną tekstów właśnie zaliczanych do tego rodzaju i wielu, wielu innych.