Mitologia rzymska będzie jedną z najpopularniejszych oraz jednocześnie najlepiej zachowanych mitologii. Będzie ona występowała w formie zbioru wierzeń, obrzędów oraz rytuałów, które przede wszystkim dotyczyć będą wszelkiego rodzaju nadprzyrodzonych zjawiskach wyznawanych i obchodzonych przez starożytnych rzymian od najdawniejszych czasów do momentu kiedy chrześcijaństwo zaczęło coraz mocniej wypychać i zastępować politeistyczne religie cesarstwa rzymskiego. Mitologia rzymska pomimo tego, że jest najpopularniejszą posiada bardzo wiele widocznych zapożyczeń z mitologii greckiej (ta też z resztą jest bardzo dobrze zachowaną). Z obu tych mitologii następnie czerpała wczesnochrześcijańska kultura rozwijającej się europy oraz cywilizacji łacińskiej, gdzie elementy tejże mitologii cały czas będą widoczne nawet w naszym dotychczasowym życiu, chociaż bardzo często nie zdajemy sobie z tego w ogóle sprawy. Mitologia ta będzie posiadała dodatkowo liczne odwołania do kultury bliskiego wschodu, zapożyczenia z mitów egipskich i wielu, wielu innych tym właśnie podobnych.

Pierwotna religia

W pierwotnej postaci religia rzymska charakteryzowała się przede wszystkim swoją praktycznością, konkretnością oraz wysokim poziomem bezosobowości. Wierzenia starożytnych rzymian bardzo ściśle wiązały się z życiem społeczeństwa rolniczego. W pojęci rzymian każda z czynności, nawet ta najdrobniejsza posiadała osobne bóstwo. Obok tych głównych bogów jakimi byli od zawsze Jowisz oraz Mars istniała naprawdę ogromna rzesza pomniejszych bożków, opiekunów poszczególnych czynności w gospodarstwie. Zakres ich działania był naprawdę wąski i dotyczył zaledwie pewnych momentów w uprawie roli, wzroście zboża, hodowli bydła, czy też w życiu człowieka. Będzie to ilustrowało w bardzo ciekawy sposób dorastanie człowieka, jeden z bogów odpowiedzialny był za otworzenie jego ust do pierwszego krzyku, do opieki nad kołyską natomiast potrzebna była już nowa bogini. Jedna z opiekunek pilnowała aby kości zrastały się właściwie, istniały bóstwa odpowiedzialne za wzrost dziecka, brak grymasów podczas jedzenia i tak naprawdę wszystkie inne z możliwych aspektów. Nawet ci najmniejsi bogowie jednak nie schodzili na ziemię i nie ukazywali się w swej postaci ludziom tak jak czynili to na przykład bogowie greccy. Nie pomagali także bezpośrednio człowiekowi nawet gdy mieli go ostrzec przed czymś. Wszystko co wiedziano o bogach to fakt, że trzeba im składać ciągłe ofiary i jednocześnie czcić nieustannie. Istniały z tego też powodu rozbudowane księgi, w których znajdowały się modlitwy tak naprawdę na wszelkiego rodzaju okoliczności i do każdego z bóstw.

Bóstwa rolnicze

Charakter wierzeń związanych z rolnictwem dobrze będzie oddawała liczba bóstw rolniczych, które czczone były przez rzymian. święty Augustyn w swoich dziełach dokładniej opisuje który z okresów wzrostu, rodzaj gleb oraz rodzaj uprawy przypisany był jakiemu bogowi. Samą orką zajmowały się trzy kolejne bóstwa, następnie wyróżniamy bóstwo zasiewu i wszystkich kolejnych faz. Nad wzrostem zboża czuwała już bogini Ceres. Dojrzewanie zboża i jego zbiór to działka Consusa. Samymi żniwami zajmowała się natomiast już o wiele większa liczba bóstw. Kilka z tych bóstw przetrwało w rzymskiej religii co znalazło między innymi swój wyraz w kalendarzu i układzie kolejnych świąt.

Bóstwa opiekuńcze

Szczególną rolę zaraz obok bóstw rolniczych w religii rzymian odgrywała także grupa innych bogów, którzy zwani byli opiekunami domu. Wyróżnić możemy trzy rodzaje takowych duchów, a mianowicie Many, czyli duchy przodków, Lary pod postacią opiekunów chaty oraz Penaty, które zajmowały się ochroną spiżarni. Tymże właśnie opiekuńczym duchom oddawano zawsze cześć ze spożywanych posiłków w przeciągu dnia. W bliskim pokrewieństwie z duchami przodków pozostawały także tak zwane geniusze, czyli przedstawiciele sił życiowej mężczyzny oraz Junony, które miały być czymś w rodzaju kobiecego anioła stróża. Każdy człowiek posiadał własnego geniusza, czy też Junonę. Z chwilą przyjścia na świat wstępowały one w człowieka, a opuszczały go w godzinę śmierci, po czym zostawał on jednym z Manów. Obok elementu boskiego każdego człowieka bardzo dużą rolę w rzymskim życiu odgrywały bóstwa opiekuńcze domu. Taką rolę pełnił między innymi Janus, którego symbolem są drzwi, następnie zaś brama przy Forum. Jeśli domowi od zewnątrz patronował Janus, to wnętrza chronione były przez Westę, której głównym symbolem jest ognisko domowe. Westa miała czuwać nad sferą wpływów gospodyni, tak jak Janus odpowiedzialny był tylko i wyłącznie za męskie sprawy. Widać tutaj więc bardzo wyraźny podział bóstw odpowiedzialnych za poszczególne aspekty, ale także przypisywanych tylko i wyłącznie danej płci. Rzymianie przykładali bardzo dużą wagę do bóstw opiekuńczych domu darząc je dużym szacunkiem.

Jowisz

Jowisz w rzymskiej mitologii pełni rolę jednego z najważniejszych bogów, uważany jest on bowiem za pana nieba, burzy oraz deszczu oraz za najwyższego władcę nieba i ziemi – bardzo często występuje także jako ojciec bogów. Był źródłem władzy, jaką w swoich rękach dzierżyli urzędnicy rzymscy. Władcy Rzymu oraz wodzowie starali się pozować na ludzkie ucieleśnienia Jowisza właśnie, który pospolicie utożsamiany był z greckim Zeusem, z czasem też zaczął przejmować jego cechy. Do głównych atrybutów Jowisza zaliczyć będziemy mogli piorun oraz orła. Kult Jowisza, który czczony był jako Jowisz Najlepszy Największy koncentrował się przede wszystkim w okolicach rzymskiego Kapitolu, a dokładniej mówiąc w położonej tam świątyni, gdzie to właśnie czczono przede wszystkim Jowisza. Jowisz oraz cała tak zwana trójca kapitolińska mieli uosabiać państwo rzymskie.

Kult cezarów

Wyróżnić będziemy mogli wiele kultur gdzie władcy obdarzani byli niemal boską czcią i za bogów także byli uznawani. Uznawano, że posiadają oni nadprzyrodzoną moc i są jednym z żywych wcieleń danego bóstwa na ziemi. Cesarze rzymscy, którzy pragnęli zyskania jeszcze większego prestiżu sięgnęli właśnie po tą godność. Pierwszy krok uczyniony został zaraz po śmierci Juliusza cezara, którego oficjalnie ogłoszona mianem boga i miał on od tego momentu zasiadać pomiędzy innymi bogami w gronie nieśmiertelnych. Po konsekracji całkowicie nowego bóstwa powstała świątynia cezara, która znalazła się w centralnym punkcie Forum Romanum. Następcy cezara jeden po drugim wchodzili do panteonu rzymskich bóstw. Na początku miało to miejsce po ich zgonie, coraz częściej zaczęło się jednak dziać tak, że określano ich mianem boskich już za czasów życia. Między innymi Oktawian August sięgał po mit trojański opromieniając ród Juliuszów jako prawdziwych boskich potomków.

Mity

Rzymska mitologia posiadała będzie wiele opowieści zaliczanych do mitów, część z nich czerpie także z innych mitologii. Pomimo ich dużej ilości większość z nich nie cieszy się tak dużą popularnością jak mity greckie na przykład. Do tych powszechnie znanych jednak zaliczyć będziemy mogli mit o powstaniu Rzymu, dotyczący dwóch braci, Romulusa oraz Remusa, którzy wychowani zostali przez wilczycę, a następnie przez jednego z chłopów. Jak podaje legenda mieli oni na siedmiu wzgórzach założyć miasto, które później nazwane zostało Rzymem.